Mahatma Jyotiba Phule Essay in Marathi: महात्मा जोतिबा फुले हे भारतातील एक महान समाजसुधारक होते. त्यांचा जन्म ११ एप्रिल १८२७ रोजी पुण्याजवळील नाटूबा फुले यांच्या घरी झाला. त्यांचे वडील फुलांच्या माळा बनवणारे होते आणि माळी जातीचे होते. त्या काळात जातीमुळे लोकांना खूप त्रास सहन करावा लागत असे. लहानपणापासूनच जोतिबा यांना हे अन्याय दिसत असे आणि त्यांचे हृदय दुखावले जाई. त्यांना सर्वांना समान हक्क मिळावेत ही इच्छा होती.
जोतिबा फुले यांचे बालपण साधे होते. शाळेत गेल्यावर त्यांना त्यांच्या जातीमुळे अपमान सहन करावा लागला. पण त्यांचा अभ्यास चांगला होता. एकदा त्यांचा एक चांगला शिक्षक त्यांना मदत करतात आणि जोतिबांना वाचनाची आवड निर्माण होते. ही गोष्ट ऐकून मन खूप आनंदी होते. जोतिबांना वाटले की, शिक्षणामुळे प्रत्येकाला चांगले जीवन मिळू शकते. त्यामुळे त्यांनी ठरवले की, सर्वांना शिकायला मदत करायची आहे.
वयाच्या १३व्या वर्षी जोतिबा यांचा सावित्रीबाईंशी विवाह झाला. सावित्रीबाई खूप हुशार होत्या. जोतिबांनी त्यांना घरीच वाचनलेखन शिकवले. त्या काळात मुलींना शाळेत जाता येत नव्हते. पण जोतिबा फुले यांनी १८४८ मध्ये पुण्यात पहिली मुलींसाठी शाळा सुरू केली. ही शाळा सावित्रीबाई चालवत. लोकांना हे आवडले नाही. त्यांनी सावित्रीबाईंवर दगड मारले, त्यांच्यावर कचरा फेकला. जोतिबा यांना हे पाहून खूप राग आणि दुःख झाले. पण त्यांचा विश्वास डगमगला नाही. त्यांनी सांगितले, “शिक्षण हे प्रत्येकाचे हक्क आहे.”
महात्मा जोतिबा फुले यांचे मोठे कार्य:
जोतिबा फुले यांनी फक्त मुलींसाठीच शाळा उघडल्या नाहीत. त्यांनी शूद्र आणि अति शूद्र जातींतील मुलांसाठीही शाळा सुरू केल्या. त्यांनी १८७३ मध्ये सत्यशोधक समाज स्थापन केला. या समाजाने सर्व जातींना समान हक्क मिळवून देण्याचे काम केले. त्यांनी विधवांना पुन्हा लग्न करता येईल यासाठी लढा दिला. बालविवाह बंद व्हावेत यासाठीही काम केले.
जोतिबा फुले यांनी गुलामगिरी नावाची पुस्तक लिहिले. यात त्यांनी जातीच्या अन्यायाबद्दल सांगितले. हे पुस्तक वाचल्यावर मनाला खूप वेदना होतात. त्यांनी खूप वर्षे शेतकरी म्हणूनही काम केले. त्यांच्याकडून कोणालाही पैसे घेतले नाहीत. ते खरोखरच महात्मा होते.
महात्मा जोतिबा फुले यांचे योगदान:
| कार्य | वर्ष | महत्त्व |
|---|---|---|
| पहिली मुलींची शाळा | १८४८ | स्त्री शिक्षणाला प्रारंभ |
| सत्यशोधक समाज | १८७३ | जातीभेद संपवण्यासाठी |
| गुलामगिरी पुस्तक | १८७३ | अन्यायावर जागृती |
| विधवा विवाह | १८५१ | समाजसुधारणा |
जोतिबा फुले यांनी आपला एक मुलगा दत्तक घेतला जो ख्रिश्चन होता. त्यांना सर्व माणसे समान वाटत. २८ नोव्हेंबर १८९० रोजी त्यांचे निधन झाले. पण त्यांचे विचार आजही जिवंत आहेत.
आजच्या काळात महत्त्व:
आज आपण सर्व मुले शाळेत जाऊ शकतो हे जोतिबा फुले यांच्या लढ्यामुळे शक्य झाले. त्यांच्यामुळे मुलींना शिक्षणाची संधी मिळाली. त्यांचे जीवन पाहून आपल्याला प्रेरणा मिळते. जोतिबा फुले म्हणाले होते, “शिक्षण हे अंधारात प्रकाशाची किरण आहे.” त्यांचे हे शब्द खरे आहेत.
निष्कर्ष:
महात्मा जोतिबा फुले हे खरे माणुसकीचे प्रतीक होते. त्यांनी अन्यायाविरुद्ध लढा दिला. त्यांचे जीवन आपल्याला शिकवते की, एका व्यक्तीचा लढा किती मोठा बदल घडवू शकतो. आपण सर्वांनी त्यांचे विचार आत्मसात करायला हवेत. जोतिबा फुले यांच्यासारखे होण्याचा प्रयत्न करायचा आहे. त्यांच्यामुळे आजचे भारत अधिक समान झाले आहे.
